تعادل ظریف

توی موسیقی و به ویژه در رشته آواز، تمرین بد میتونه خیلی ضرر بزنه به آدم. هر روش تمرینی ای که کسی به شما توصیه میکنه یا جایی خوندید یا خودتون اختراع کردید و حتی گاهی روشی که استادتون میگه رو نباید یهویی و با شدت و تعداد زیاد شروع کنید. توی ریاضی، مفهوم پیوستگی یعنی اینکه همیشه تغییرات تدریجی داشته باشیم. همین پیوستگی و تغییر تدریجی باید توی تمرین آواز وجود داشته باشه. پیشرفت توی آواز و بهتر شدن صدا یه فرآیند بسیار تدریجی هست. 

شاید از این نظر فقط بشه حنجره رو  با ساز ویولن مقایسه کرد. همون طور که یادگیری حتی ملودی های ساده با ویولن  و نواختن اون ملودی های ساده به طوری که گوش نواز باشه و بشه گوش داد حداقل به دو یا سه سال تمرین آرشه کشی نیاز داره. برای کسی که پیش زمینه خانوادگی توی آواز نداشته و از بچگی آواز نمی خونده  ( مث من ) یادگیری خوندن حتی یه تصنیف معمولی به صورت حرفه ای و زیبا که همه لذت ببرن، فرآیندی نیست که با چند ماه تمرین یا یک سال تمرین بدست بیاد. صدای خوب و حرفه ای و به قول استادم صدای آوازی، نیاز به پرورش و تمرین تدریجی داره. حداقل دو سه سال طول میکشه تا به اون صدا نزدیک بشیم. 

دلیل ش این هست که بر خلاف ساز که اگه صدمه ببینه میشه تعمیر کرد یا قطعاتش رو تعویض کرد یا سیم رو عوض کرد و ... اگه حنجره آسیب ببینه، نیاز به درمان های طولانی داره و شاید گاهی حتی برگشت پذیر هم نباشه و دیگه هیچوقت به اون صدای سابق برنگردید. به خاطر همین با حنجره نمیشه شوخی کرد یا بهش فشار آورد یا توی یادگیری آواز عجله داشت.

 نظر من اینه که کسانی که ردیف رو تدوین کردن، هدف شون ایجاد یه متد آموزشی برای آواز بوده. به نظر من ردیف، وحی منزل نیست. کل موسیقی ما هم به ردیف محدود نمیشه. ردیف فقط گلچینی از بهترین و زیباترین ملودی ها و گام ها و ساختارهای موسیقی ماست. خیلی از نکات حرفه ای آموزش آواز و پرورش صدا به طور آگاهانه یا ناآگاهانه توی ردیف آوازی گنجانده شده.  مثلا همین که گوشه ها از بم ترین گوشه شروع میشن و به تدریج گردش ملودیک اونا به نت های بالاتر اشاره میکنن و بعدش گوشه های بعدی روی نت های بالاتر گردش میکنن و با یه روند تدریجی گوشه ها به سمت نت های اوج میرن و اونجا گردش میکنن و دوباره با روش های گوناگون به نت مبدا برمیگردن. این خودش یکی از مهمترین نکات آواز رو رعایت کرده. یعنی اینکه ابتدا باید صدا گرم بشه و به تدریج اوج بگیره و در آخر هم برگرده به نت های بم تا حنجره استراحت کنه و آسیب نبینه. یا اینکه گوشه ها طوری گردش ملودیک دارن که   اون گام رو  توی ذهن ناخودآگاه هنرجو  ثبت میکنن و حک میکنن. 

یه مثالی برای خودم میزنم در این مورد، فرض کنید به شما میگن یه کتاب که پر از علامت های فلش ( پیکان ) هست رو  کپی کنید. دقیقا مث خودش. شما در ابتدای کار معنی کلمات و لغات و شکل ها و جهت فلش ها رو نمی‌فهمید. درک ش براتون خیلی سخته. ولی در نهایت  شاید متوجه بشید که اون فلش ها  و لغت ها و جمله ها و شکل ها  فقط نمونه ها و مثال هایی بودن که میخواستن مطلبی رو به شما برسونن. هدف این نیست که شما اون کتاب رو دقیقا کپی کنید، هدف اینه که توجه کنید که اون فلش ها چی رو نشون میدن. به چی اشاره میکنن، اون کلمات درباره چی حرف میزنن. قوانین جمله بندی و گرامر چیه. و بالاتر از اون چطوری میشه جملات شاعرانه و ادیبانه ساخت و مفهوم های والایی رو رسوند. .... به نظر من ردیف هم مث اون کتاب هست. ...  مث یه کتاب آموزش زبان هست ... قرار نیست شما فقط جملاتی که توی کتاب بوده رو استفاده کنید، اونا فقط نمونه هایی هستند که شما رو با مقدمات زبان انگلیسی آشنا میکنن. شما باید کتاب های دیگه ای رو بخونید، داستان انگلیسی بخونید، فیلم انگلیسی ببینید، با آدمای انگلیسی زبان صحبت کنید و ... و حتی شاید به درجه برسید که نمایشنامه های شکسپیر رو بخونید و شاید حتی خودتون داستان انگلیسی بنویسید. ...

بحث رفت یه جای دیگه   برگردیم به اون « تعادل ظریف » ...   تمرین درست نیاز به برقراری یه تعادل ظریف بین تمرین و استراحت هست. یعنی اگه کم تمرین کنید یا شل و ول تمرین کنید، پیشرفت خیلی کمی خواهید داشت ، اگر هم زیاد تمرین کنید یا شدید تمرین کنید یا عجله کنید توی یادگیری آواز، نتیجه ش خستگی و آسیب دیدگی و افت کیفت صدا هست. وقتی بتونید روش های تمرینی خوب رو پیدا کنید و مقدار تمرین متعادل و متناسب با سطح مهارت خودتون داشته باشید، هم  پیشرفت خوبی خواهید داشت و هم صدای شما کیفیت خودش رو حفظ میکنه و به تدریج زیباتر و صاف تر و رساتر میشه.

++ امروز بعد از تقریبا یه هفته استراحت صوتی، تمرین آواز رو دوباره شروع کردم. از این به بعد میخوام مقدار تمرین متعادل تری رو داشته باشم. زیاده روی توی تمرین صدای منو خسته کرده بود.